Στόχος: Να κατανοήσουν τα παιδιά την μεταφορά στο κλειδί του Φα, την χρήση του, και να εξοικειωθούν με την μουσική ανάγνωση σε αυτό.
Γιατί υπάρχει το κλειδί του Φα;
“Θυμάστε εκείνο το τεράστιο βιολί, το τσέλο, και το ακόμα μεγαλύτερο, το κοντραμπάσο; Το φαγκότο; Το τρομπόνι; Τη φωνή του μάγου Ζαράστρο; Τι κοινό έχουν μεταξύ τους όλα αυτά όσον αφορά τον ήχο τους;”
Μετά από λίγη κουβέντα στην τάξη, καταλήγουμε πως κάποια μουσικά όργανα ή φωνές ακούγονται με πολύ βαθύτερο ήχο.
Λοιπόν, κάτι διαφορετικό συμβαίνει στην παρτιτούρα όταν αυτή προορίζεται για αυτά τα μουσικά όργανα, ή για κάποιες αντρικές φωνές:
Επειδή θέλουμε να μεταφέρουμε τον ήχο πιο χαμηλά, ξεκλειδώνουμε το πεντάγραμμο με το κλειδί του Φα. Οι μουσικοί σε όλον τον κόσμο μόλις δούνε το κλειδί του Φα ξέρουν πως θα παίξουν τις νότες χαμηλότερα από το ντο της βοηθητικής γραμμής που συναντάμε στο κλειδί του Σολ.
Σαν να λέμε πως το κλειδί του Φα μεταφέρει τις νότες … στο υπόγειο, άθικτες όμως, χωρίς να αλλάξει τον ρυθμό ή τα ονόματα των φθόγγων. Είναι σε αυτήν την περιοχή που πολύ συχνά θα ακούσουμε κάποια όργανα της ορχήστρας να παίζουν υπέροχες μελωδίες ή διακριτικές συνοδείες!
Σχεδιάζω το κλειδί του Φα
Κάνε κλικ εδώ για να κατεβάσεις το φύλλο σε αρχείο PDF.
Μεταφορά από το κλεδί του Σολ στο κλειδί του Φα
Στη συνέχεια τραγουδάμε την πιο απλή μελωδία που έχουμε μάθει, το τραγούδι του “Κούκου”.
Όταν ξεκλειδώνουμε το πεντάγραμμο με το κλειδί του Φα, ξεκινάμε από την 4η γραμμή, δίνοντας σε αυτήν το όνομα “Φα”.
Και να πώς η μελωδία μεταφέρεται από το ένα κλειδί στο άλλο:
Στο δεύτερο πεντάγραμμό, με το κλειδί του Φα, θα παίξουν μουσικά όργανα όπως το βιολοντσέλο, το φαγκότο ή θα τραγουδήσει μια αντρική φωνή.
Βέβαια όσοι τραγουδάμε με ψηλότερη φωνή, στο κλειδί του Σολ, δεν χρειάζεται να αλλάξουμε την φωνή μας αν πρέπει να τραγουδήσουμε μια μελωδία γραμμένη στο κλειδί του Φα. Απλά κρατάμε την οκτάβα που μας βολεύει, και μαθαίνουμε να διαβάζουμε και με τον άλλο τρόπο. Εξάλλου, όπως είπαμε, η μελωδία μένει ίδια. Είναι ο ήχος που θα ακουστεί πιο μπάσος ανάλογα με το μουσικό όργανο.
Μπορείς να βρεις στο πιάνο- ή, έστω, στο κλαβιέ του αρμόνιου της τάξης – τις δύο διαφορετικές θέσεις του Σολ και του Μι αναλόγως με το κλειδί;
Αφού έχουμε κατανοήσει την αλλαγή της θέσης αυτής (Σολ – Μι στα δύο κλειδιά) εφαρμόζουμε την μεταφορά σε διάφορα ήδη γνωστά ή καινούρια τραγούδια, προσθέτοντας κάθε φορά και μία νότα ακόμα μέχρι να συμπληρωθεί η οκτάβα στα δύο κλειδιά αντίστοιχα.
Αργότερα, όταν τα παιδιά εξοικειωθούν με την ανάγνωση του καινούριου κλειδιού, μπορούν να διαβάσουν παράλληλα και τα δύο κλειδιά σε μια διφωνία ή σε μια απλή παρτιτούρα πιάνου.
Κάνε κλικ εδώ για να κατεβάσεις την παρακάτω εικόνα σε αρχείο PDF
και να την εκτυπώσεις.
Πώς διαβάζουμε τις νότες στο Κλειδί του Φα
Τα δύο κλειδιά συναντιούνται στο μεσαίο ντο.
Το λέμε μεσαίο γιατί βρίσκεται στη μέση, περίπου, στο κλαβιέ του πιάνου.
Δες κάποιες απλές μουσικές φράσεις που τις έχουμε μεταφέρει από το ένα κλειδί στο άλλο, χωρίς να αλλάξουμε την ονομασία στις νότες.
Στη συνέχεια άνοιξε το τετράδιό σου και φτιάξε τα δικά σου παραδείγματα.
Στο Β’ μέρος του βιβλίου “Μέσα απ’το τραγούδι”, από την σελ. 46 και έπειτα, συναντάμε ασκήσεις γραφής, μεταφοράς, και δίφωνα τραγούδια με την δεύτερη φωνή να γράφεται στο κλειδί του Φα.
Κλειδί του Φα και μουσικές ακροάσεις
Η κατανόηση της χρήσης του κλειδιού του Φα μπορεί να συνδεθεί με την ενεργητική ακρόαση: Διαλέγουμε μια μουσική σύνθεση που περιλαμβάνει περισσότερα όργανα ή φωνές (π.χ. πιάνο και κοντραμπάσο, ορχήστρα και φαγκότο ή μια χορωδία και έναν βαρύτονο σολίστα) και ακούμε το ίδιο έργο δύο φορές: μια εστιάζοντας στα όργανα που παίζουν στην ψηλότερη περιοχή, δηλ. διαβάζουν την παρτιτούρα στο κλειδί του Σολ, και μία εστιάζοντας σε αυτά που παίζουν στην χαμηλότερη περιοχή, άρα διαβάζουν στο κλειδί του Φα.
Κοντραμπάσο – Ο Ελέφαντας από το “Καρναβάλι των Ζώων”
Φαγκότο – Ο Παππούς από το “Ο Πέτρος και ο Λύκος”
Η άρια του Ταυρομάχου από την όπερα “Κάρμεν”
Μπορεί επίσης να σας ενδιαφέρουν:
