Οργανώνοντας τον μουσικό χωροχρόνο.
Kι όμως, η προετοιμασία για το dictée μπορεί να γίνει ένα από τα πιο ευχάριστα παιχνίδια στην τάξη, και, όπως συμβαίνει με όλα τα παιχνίδια, κάθε καινούρια πρόκληση ενθουσιάζει.
Οι παρακάτω προτάσεις αφορούν δραστηριότητες που εστιάζουν στην αντίληψη του τονικού ύψους. Αντίστοιχα σχεδιάζουμε ασκήσεις που αφορούν τις ρυθμικές αξίες και τα ρυθμικά μοτίβα.
Προετοιμασία για τα παιχνίδια
Τραγουδώντας στην τάξη τα παιδιά μιμούνται και ακολουθούν την μελωδία χωρίς δεύτερη σκέψη. Προκειμένου όμως να συνειδητοποιήσουν την ανοδική ή καθοδική πορεία της φωνής τους, χρησιμοποιούμε τεχνικές όπως το “μουσικό ασανσέρ”: μια στήλη (στον πίνακα ή σε μια καρτέλα) που περιλαμβάνει τις νότες του εκάστοτε τραγουδιού.
Ξεκινάμε από τα πρώτα βήματα, τραγουδώντας τις δύο πρώτες νοτούλες, συνοδεύοντας την κίνηση της φωνής με την αντίστοιχη κίνηση του χεριού, ενώ τα παιδιά επαναλαμβάνουν μετά την/τον δ. (επίσης συνοδεύοντας με το χέρι).
Τραγουδάμε:
“Σολ – Μι, πάνω – κάτω” και μετά “Μι – Σολ, κάτω – πάνω”
“Σολ – Μι, κατεβαίνω”, “Μι – Σολ, ανεβαίνω”
και συνεχίζουμε:
“Μι – Σολ – Μι, κάτω – πάνω – κάτω, ανεβο-κατε-βαίνω”, “Σολ – Μι – Σολ, πάνω – κάτω – πάνω”, κλπ.
Δεν παραλείπουμε να τραγουδήσουμε και σχήματα στα οποία κάποιοι φθόγγοι επαναλαμβάνονται, όπως:
“Μι – Μι – Σολ – Μι, κάθομαι στο Μι, ανε-βαίνω και γυρ-νώ”, κλπ.
Στην πορεία των μαθημάτων προσθέτουμε όλο και περισσότερα “επίπεδα” στο ασανσέρ, δηλαδή περισσότερες νότες, καλύπτοντας και ξεπερνώντας την οκτάβα. Παραμένουμε όμως για μεγάλο χρονικό διάστημα σε βηματικές κινήσεις, τουλάχιστον μέχρι να αποκτήσει η ομάδα ικανότητα στο να απομνημονεύει μεγαλύτερες φράσεις τις οποίες θα μπορεί να τις επαναλάβει μετά την δεύτερη ακρόαση.
Το πιο πιθανό είναι πως δεν θα τα καταφέρουν όλοι από την πρώτη μέρα. Ωστόσο επιμένουμε τόσο ώστε να πετύχουμε ένα αρχικό αποτέλεσμα χωρίς να υπερβάλλουμε και χαθεί το ενδιαφέρον. Με την επανάληψη θα παρατηρήσουμε πως η ομάδα θα βελτιώνεται συνεχώς.
Γι αυτόν τον λόγο, εξ άλλου, είναι σημαντικό να ξεκινήσει η διαδικασία αυτή εγκαίρως, ώστε να υπάρχει μια βάση (το διάστημα της τρίτης μικρής) πάνω στην οποία θα επεκταθούμε όχι μόνο στο πεντάγραμμο αλλά και στην φωνή, φτάνοντας σταδιακά την οκτάβα και ξεπερνώντας την.
Ακολουθούμε στην στήλη τα ονόματα των φθόγγων χωρίς υποχρεωτικά να τραγουδάμε σε απόλυτο τονικό ύψος. Κατά τη γνώμη μας η ουσία έγκειται στο να βιώσουν τα παιδιά τις σχέσεις των φθόγγων (τα διαστήματα, αν και δεν αναφερόμαστε σε αυτά αρχικά), κάτι που πολύ αργότερα θα εφαρμοσθεί στις σχέσεις των διαστημάτων στην μείζονα/ελάσσονα σκάλα ή στις ακολουθίες των συγχορδιών.
Οι βασικοί κανόνες
Ξεκινάμε με τα βασικά, δίνοντας σαφείς οδηγίες:
–Ακούτε τρεις φορές χωρίς να μιλήσετε, ακόμα κι αν βρείτε την απάντηση.
–Την τέταρτη φορά επαναλμβάνετε ό,τι έχετε ακούσει με να-να-να… (ή bouche fermée), χωρίς λόγια (π.χ. Σολ, Μι).
-Επαναλαμβάνοντας χωρίς λόγια (να-να-να…) παρακολουθείτε τη φωνή σας, πώς κινείται, αυτή θα σας δώσει την απάντηση.
–Σκέφτεσατε και στο τέλος σηκώνετε χεράκι για να απαντήσετε.
Η πρώτη επιτυχία των παιχνιδιών είναι η συγκέντρωση: δεν είναι εύκολη υπόθεση τα παιδιά να συγκρατήσουν τον παρορμητισμό που τους οδηγεί στο να φωνάξουν με την πρώτη την απάντηση που θα τους έρθει στο μυαλό! Είναι πολύ σημαντικό να μάθουν από τώρα να συγκεντρώνονται στις 2-3 ακροάσεις, έστω και για επαλήθευση της απάντησης που σκέφτηκαν.
Μουσικό ασανσέρ – παιχνίδι 1: Ανηφόρα ή Κατηφόρα;
Η/Ο δ. κάθεται στο πιάνο ή παίρνει το μεταλλόφωνο/αρμόνιο/φλογέρα και δίνει τις οδηγίες:
Στόχος παιχνιδιού:
Να βρείτε τι ακούτε από το (πιάνο): ανηφόρα, ή κατηφόρα; (Οι μικρότεροι χαίρονται να πιστεύουν πως είναι ο σαλίγκαρος που έχει όρεξη για παιχνίδι, οπότε είναι αυτός που ανεβοκατεβαίνει και μας ρωτά να μαντέψουμε πού πήγε).
Η/Ο δ. παίζει στο (πιάνο) ένα ανιόν ή κατιόν διάστημα 3ης μικρής και ακολουθείται η διαδικασία όπως παρουσιάστηκε πριν.
Όταν στο μεγαλύτερο ποσοστό της η ομάδα αναγνωρίζει με επιτυχία τις “τις ανηφοροκατηφόρες”, είναι έτοιμη για το β’ επίπεδο του παιχνιδιού:
Μουσικό ασανσέρ – παιχνίδι 2: Βρείτε που σταμάτησα
“Λοιπόν, τα ματάκια στο ασανσέρ. Το μεταλλόφωνο θα ξεκινήσει από το Μι και θα κάνει μερικές βόλτες πάνω – κάτω. Τα αυτιά ακούν προσεχτικά και τα μάτια στον πίνακα, ακολουθούν την διαδρομή. Βασικός κανόνας: Δύο φορές ακούτε, την τρίτη επαναλαμβάνετε με την φωνούλα να-να-να… ό,τι έχετε ακούσει. Πού πηγαίνει η φωνή; Στο τέλος, και μόνο στο τέλος, σηκώνουμε γα χεράκια για την απάντηση. Έτοιμοι;”
Η/Ο δ. παίζει π.χ. Μι – Σολ – Μι και ακολουθεί την γνωστή διαδικασία… “Λοιπόν, πού σταμάτησα;”
Θα μπορούσαμε, για ομάδες πιο αδύναμες, όταν δουλεύουμε με περισσότερες από δύο νότες να δώσουμε την νότα αφετηρίας, π.χ. “Ξεκινώ από Λα”.
Για πρώτο μάθημα τα δύο επίπεδα μάλλον είναι αρκετά. Τους υποσχόμαστε πως, επειδή η ομάδα “πετάει”, την επόμενη φορά τους περιμένει το τρίτο επίπεδο του παιχνιδιού “Πες το με νότες”, φυσικά πιο δύσκολο!
Μουσικό ασανσέρ – παιχνίδι 3: Πες το με νότες
Όπως καταλάβατε, εδώ στόχος είναι να απομνημονεύσουν και να τραγουδήσουν, τελικά, με νότες το σχήμα που ακούν.
Η διαδικασία μοιάζει με τις προηγούμενες:
α) Ακούνε τρεις φορές το σχήμα (μπορεί να είναι απλό ή πιο σύνθετο, π.χ. Μι-Σολ -Μι-Μι\ ή Μι-Σολ-Λα-Σολ και να φτάσει μέχρι Μι-Ρε-Μι-Σολ-Λα-Ντο’-Λα).
β) Επαναλαμβάνουν χωρίς να λένε τα ονόματα των φθόγγων (να-να-να ή bouche fermée).
γ) Παρακολουθούν την κίνηση της φωνής τους για να βρούνε την απάντηση.
Μουσικό κρυφτό
Από τα πιο αγαπημένα! Ο σαλίγκαρος, η πεταλούδα ή οποιοσδήποτε άλλος βοηθός του μαθήματος κρύφτηκε και ψάχνουμε να τον βρούμε! Το (πιάνο) θα μας βοηθήσει “τραγουδώντας” μας την κρυψώνα.
Σημειώνουμε στο πεντάγραμμο τρία μοτίβα, με βάση τις νότες που έχουμε διδάξει, ακόμα και αν αυτές είναι μόνο η Σολ και η Μι, και βάζουμε το κάθε μοτίβο μέσα σε ένα αριθμημένο συννεφάκι, λουλουδάκι, κλπ. Η υπόλοιπη διαδικασία είναι γνωστή. Καλό είναι τα παιδιά να αντιγράψουν στο τετράδιό τους τις κρυψώνες, καθώς είναι μια εύκολη και ευχάριστη επανάληψη ορθογραφίας (φροντίζουν να τοποθετήσουν σωστά τις νότες στις γραμμές και τα διαστήματα). Στο τέλος πρέπει να διαλέξουν σε ποιο συννεφάκι κρύβεται τελικά ο φίλος τους.
Ποιο ακούς;
Μουσικό κρυφτό σε πιο προχωρημένο στάδιο: Τα παιδιά πρέπει να επιλέξουν με ποια φράση ταιριάζει αυτό που ακούνε.
Στα δύο μέρη του βιβλίου “Μέσα απ’το τραγούδι” βρίσκει κανείς αντίστοιχες ασκήσεις των οποίων αυξάνεται σταδιακά ο βαθμός δυσκολίας.
Προσοχή! Μην ξεχαστείτε και το παρακάνετε, τα τραγούδια και τα μουσικά όργανα περιμένουν!
