Κλασικά και αγαπημένα: Η Άνοιξη του Βιβάλντι

Άνοιξη ξανά! Με άρωμα Ιταλικού μπαρόκ.
 

Ταυτότητα έργου

Τίτλος: La Primavera (Η Άνοιξη)
Συνθέτης: Antonio VIVALDI (Ιταλία)
Χρονολογία: 1716 – 17 (παρουσιάστηκε το 1725)
Είδος: Το πρώτο από τέσσερα κονσέρτα για βιολί και ορχήστρα με τίτλο “Οι τέσσερις εποχές”, σε Μι μείζονα, αριθμός καταλόγου έργων Βιβάλντι 269.

Τι είναι το “κονσέρτο”;

Η λέξη concerto είναι ιταλική. Στη μουσική δηλώνει μια συνομιλία ανάμεσα σε ένα μουσικό όργανο και την ορχήστρα.
Στα ιταλικά “solo” σημείνει “μόνος”. Τη θέση του σολίστα, δηλ. του “πρωταγωνιστή” του κονσέρτου, μπορεί να πάρει οποιοδήποτε όργανο: βιολί, πιάνο, φλάουτο, κοντραμπάσο, τρομπέτα, κλπ. Έτσι μιλάμε αντίστοιχα για ένα κονσέρτο για βιολί και ορχήστρα, για πιάνο και ορχήστρα, φλάουτο και ορχήστρα, κλπ.

Ένα κονσέρτο αποτελείται συνήθως από τρία μέρη:
1. γρήγορο (allegro ή presto)
2. αργό (largo ή adagio)
3. γρήγορο

Η μουσική αφηγείται

Το κονσέρτο, όπως δηλώνει και ο τίτλος, περιγράφει την Άνοιξη. Ένας παρατηρητικός ακροατής θα ακούσει το κελάηδισμα των πουλιών, το γάργαρο νερό, τα τζιτζίκια, την καταιγίδα, κλπ.

Το έργο αυτό είναι ένα από τα πρώτα έργα “περιγραφικής” ή “προγραμματικής” μουσικής (program music).
Ήδη σε έργα παλαιότερων συνθετών μπορούμε να ακούσουμε τη μουσική να αναφέρεται σε διάφορα γεγονότα ή φυσικούς ήχους: από μια μάχη μέχρι …έναν γρύλλο. Όμως είναι από το 1800 και έπειτα, την εποχή που ονομάζουμε “ρομαντική”, που συναντάμε όλο και πιο συχνά έργα με τίτλο και προορισμό περιγραφικό. Έτσι μπορούμε να πούμε πως ο Βιβάλντι ήταν αρκετά πρωτοποριακός ως προς το θέμα αυτό.

Ο Βιβάλντι έχει συνδέσει κάθε εποχή, δηλαδή κάθε κονσέρτο, με μερικά όμορφα στιχάκια – “σονέτα” – μα οι μουσικολόγοι ακόμα δεν έχουν καταλήξει ποιο από τα δύο προηγήθηκε: τα σονέτα ή η μουσική;

Σε κάθε μέρος του κονσέρτου αντιστοιχεί ένα σονέτο, δηλαδή ένα μικρό ποίημα.
Διάβασε παρακάτω τα τρία σονέτα στα οποία βασίστηκαν τα τρία μέρη του έργου (Allegro – Largo – Allegro)
Έτσι, όταν ακούσεις τη μουσική θα κατανοήσεις πιο εύκολα σε αυτό που ήθελε να περιγράψει ο συνθέτης.

Τα σονέτα της Άνοιξης

Allegro (1ο μέρος)

Η Άνοιξη προβάλλει!
Τα πουλιά την καλωσορίζουν με γιορτινά κελαηδίσματα,
τα ρυάκια μουρμουρίζουν μέσα στην ανοιξιάτικη αύρα.
Μαύρα σύννεφα στον ουρανό προμηνύουν μια μικρή καταιγίδα,
αλλά σύντομα επανέρχεται η ηρεμία 
και το ξέγνοιαστο τραγούδι των πουλιών.

Παρατήρησε πώς το βασικό θέμα της Άνοιξης ακούγεται αρκετές φορές, ενώ ενδιάμεσα ακούμε τα βιολιά να μιμούνται το κελάηδισμα των πουλιών, κάπου αλλού ο ήχος της ορχήστρας να τρέχει σαν νεράκι στο ρυάκι, ενώ για λίγο ξεσπά μια μικρή καταιγίδα.

Largo e pianissimo (2ο μέρος)

Στο ανθόσπαρτο λιβάδι, 
κάτω απ’το θρόσιμα των φύλλων κοιμάται ο βοσκός
– με τον πιστό σκύλο κοντά του.

Μπορείς να αναγνωρίσεις στην μουσική τον ήχο της ήσυχης και ρυθμικής ανάσας του βοσκού και του σκύλου;

Allegro (3ο μέρος)

Οι γκάιντες ηχούν γιορτινά και οι χωρικοί με τις Νύμφες χορεύουν στην αγκαλιά της Άνοιξης.

Βίντεο 1

1ο μέρος: 0:22   /   2ο μέρος: 3:24   /   3ο μέρος: 6:00

Βίντεο 2

1ο μέρος κονσέρτου

Τι να προσέξω:
1) Πώς ο σολίστας στην αρχή αναλαμβάνει τον ρόλο του μαέστρου δίνοντας με την κίνηση του δοξαριού τον παλμό στην ορχήστρα.
2) Αμέσως μετά αρχίζει μια συνομιλία μεταξύ του σολίστα και του  πρώτου- βιολιστή της ορχήστρας σα να κελαηδούν δύο πουλιά.
Συνήθως σε αυτή τη θέση, του α’ βιολιού, κάθεται ο πιο ικανός μεταξύ των βιολιστών. 
3) Το όνομα Itzhak Perlman θα το συναντήσετε συχνά ψάχνοντας μουσική, είναι ένας από τους καλύτερους μουσικούς και δασκάλους της εποχής του.

Ο Βιβάλντι

Μάθετε εδώ περισσότερα για τον συνθέτη και το έργο του.

Στη σελίδα για τις “Τέσσερις Εποχές του Βιβάλντι” μπορείς να δεις ένα ακόμα βίντεο με τίτλο “Γιατί μας αρέσουν οι “4 Εποχές”. Θα καταλάβεις ακόμα καλύτερα γιατί όλοι αγαπούν τη μουσική αυτού του συνθέτη!

Δραστηριότητες

Η Άνοιξη – Βάλε τα θέματα στη σωστή σειρά

Τέσσερα μουσικά θέματα, το θέμα της Άνοιξης, των πουλιών, του ανέμου, και του νερού στο ποταμάκι μπερδεύτηκαν! Μπορείς να τα σύρεις για να τα ξαναβάλεις στη σειρά;
Ξαναδιάβασε τα στιχάκια που περιγράφουν το πρώτο μέρος της άνοιξης και παράλληλα άκου το πρώτο μέρος του κονσέρτου για βοήθεια εδώ.

Γράμμα στον συνθέτη

Φαντάσου πως ζεις 300 χρόνια πριν και μόλις άκουσες από μια μικρή ορχήστρα ένα κονσέρτο του Βιβάλντι. Τι θα ήθελες να πεις ή να ρωτήσεις στον συνθέτη; Γράψε ένα γράμμα για αυτόν.

Εδώ μπορείς να εκτυπώσεις ένα PDF αρχείο με τη διεύθυνση του συνθέτη και το γραμματόσημο για το γράμμα σου!