Ο Kαρυοθραύστης του Tchaikovsky

Η πρώτη παράσταση του έργου, τον Δεκέμβριο του 1892 ήταν μια πανωλεθρία. Ο ίδιος ο συνθέτης, σε ένα γράμμα σε φίλο του, αναφέρει πως το κοινό μάλλον βαρέθηκε και πως το έργο είναι χειρότερο ακόμα και από την Ωραία Κοιμωμένη (το δεύτερο από τα τρία μπαλέτα που έγραψε. Το πρώτο ήταν Η Λίμνη των Κύκνων).

Αλλά για την αποτυχία κάθε άλλο παρά ο συνθέτης ήταν υπεύθυνος: Ο διάσημος χορογράφος Πετιπά που είχε αναλάβει την προετοιμασία του μπαλέτου αρρώστησε κατά τη διάρκεια των προβών, και έτσι την χορογραφία ολοκλήρωσε ο – όχι τόσο ικανός – βοηθός του. Επίσης η χορεύτρια που είχε αναλάβει τον ρόλο της Ζαχαρένιας Νεράιδας φαίνεται πως δεν τα πήγε και πολύ καλά στην παράσταση.

Και σε όλα αυτά ήρθαν να προστεθούν και τα όχι και τόσο καλόγουστα σκηνικά και κοστούμια της πρεμιέρας. Βλέπετε το μπαλέτο -όπως και η όπερα- είναι μια υπόθεση όπου συνεργάζονται πολλές τέχνες και δημιουργοί.

Δυστυχώς ο Τσαϊκόφσκι δεν πρόλαβε όσο ζούσε να χαρεί την μετέπειτα επιτυχία του έργου του. Ο Καρυοθραύστης αποτελεί σήμερα βασικό ρεπερτόριο όχι μόνο της κλασικής μουσικής, αλλά και του μπαλέτου. Και κάθε Χριστούγεννα είτε ως παράσταση χορού είτε ως συναυλία ορχήστρας παρουσιάζεται σε θέατρα και αίθουσες συναυλιών σε όλον τον κόσμο.

Table of Contents

• Ταυτότητα του έργου
• Βασικοί ρόλοι και υπόθεση
• Άκου!
  • Βίντεο 1 – Ο χορός των χιονονιφάδων
  • Βίντεο 2 – Ισπανικός χορός (για την σοκολάτα)
  • Βίντεο 3 – Αράβικος χορός (για τον καφέ)
  • Βίντεο 4 – Κινέζικος χορός (για το τσάι)
  • Βίντεο 5 – Ρώσικος χορός (Τρεπάκ)
  • Βίντεο 6 – Mirlitons (για τα αμυγδαλωτά)
  • Βίντεο 7 – Το βαλς των λουλουδιών
  • Βίντεο 8 – Ο χορός της ζαχαρένιας νεράιδας
  • Βίντεο 9 – H ορχήστρα
• Ο Τσαϊκόφσκυ
• Η τσελέστα
• Δραστηριότητες και εκπαιδευτικό υλικό
• Glass Harp

Ταυτότητα του έργου

Τίτλος: Καρυοθραύστης
Συνθέτης: Πιότρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκυ (Ρωσία)
Χρονολογία σύνθεσης: 1892
Είδος: μπαλέτο
Χορογράφος: Μαριούς Πετιπά (1818 – 1910)
Λιμπρέτο (κείμενο): βασιμένο σε ένα παιδικό παραμύθι του Αλέξανδρου Δουμά, το οποίο με τη σειρά του στηρίζεται στην ιστορία του E.T.A. Hoffmann “Ο Καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικιών”.

Βασικοί ρόλοι και υπόθεση

Τα αδέρφια Κλάρα και Φριτς
Ο νονός της Κλάρας και κατασκευαστής παιχνιδιών Ντροσελμάγιερ
Ο Καρυοθραύστης
Η Ζαχαρένια Νεράιδα
…και οι γονείς, φίλοι και συγγενείς, αλλά κυρίως πολλά παιχνίδια, κούκλες, ποντίκια και άλλα ζωάκια, χιονονιφάδες, αγγελούδια, χορευτές και λουλούδια!

Εϊναι παραμονή Χριστουγέννων και η οικογένεια, σε γιορτινή ατμόσφαιρα, τραγουδά και ανταλλάσει δώρα. Μεταξύ των καλεσμένων και ο νονός της νεαρής Κλάρας: ένας κατασκευαστής παιχνιδιών που κατέχει και πολλά από τα μυστικά της μαγείας! Χαρίζει στην Κλάρα έναν ξύλινο καρυοθραύστη με μορφή μικρού στρατιώτη. Η Κλάρα και ο μικρός της αδερφός δε σταματούν να παίζουν μαζί του.

Το βράδυ στο μυαλό της Κλάρας τριγυρνά συνεχώς το ξύλινο παιχνίδι. Πηγαίνει στο σαλόνι να δει αν είναι ακόμα εκεί και εκείνη τη στιγμή κάτι παράξενο συμβαίνει: το ρολόι χτυπά μεσάνυχτα και το ξύλινο στρατιωτάκι ζωντανεύει! Μαζί με όλα τα παιχνίδια, που έχουν ζωντανέψει και αυτά, ρίχνονται στη μάχη με τα ποντίκια που ξαφνικά έχουν εισβάλλει στο δωμάτιο. Ο παιχνιδοστρατός μάχεται γενναία και τελικά τα ποντίκια υποχωρούν. Ο Καρυοθραύστης τότε μεταμορφώνεται σε έναν νεαρό πρίγκιπα και παίρνει την Κλάρα μαζί του σε ένα μαγικό ταξίδι στις χιονισμένες βουνοκορφές, χορεύοντας μαζί με τις χιονονιφάδες.

Η συνέχεια του ταξιδιού είναι πολύ νόστιμη: το χιόνι είναι από ζάχαρη και οι δυο ταξιδιώτες βρίσκονται στην πατρίδα του Καρυοθραύστη, στη χώρα των Ζαχαρωτών. Εκεί τους υποδέχεται η Ζαχαρένια Νεράιδα με μια φαντασμαγορική γιορτή: γλυκά και ροφήματα από όλον τον κόσμο, λουλούδια και, φυσικά, η ίδια η νεράιδα, χορεύουν ο ένας μετά τον άλλον μέχρι που έρχεται η ώρα η Κλάρα να τους αποχαιρετήσει για να επιστρέψει σπίτι.
Το επόμενο πρωί αναρωτιέται αν όλα όσα συνέβησαν ήταν όνειρο ή πραγματικότητα…

Άκου!

Η ιστορία του Καρυοθραύστη είναι μεγάλη και περιλαμβάνει πολλούς χορούς. Παρακάτω μπορείτε να απολαύσετε μερικές από τις πιο διάσημες μελωδίες του δεύτερου μέρους του έργου, όπου ο Καρυοθραύστης και η Κλάρα ξεκινούν το μαγικό τους ταξίδι.

Βίντεο 1 – Ο χορός των χιονονιφάδων

Οι πρώτες νιφάδες πέφτουν – ακούστε τον ανάλαφρο ήχο του φλάουτου που τις αναπαριστά. Όταν το χιόνι πυκνώνει αγγελικές φωνές ακούγονται και συνοδεύουν τον ευτυχισμένο χορό της Κλάρας και του Καρυοθραύστη.

Στο βασίλειο των ζαχαρωτών η Κλάρα και ο Καρυοθραύστης απολαμβάνουν τα κεράσματα μαζί με τους αντίστοιχους χορούς!

Βίντεο 2 – Ισπανικός χορός (για την σοκολάτα)

Βίντεο 3 – Αράβικος χορός (για τον καφέ)

Βίντεο 4 – Κινέζικος χορός (για το τσάι)

Βίντεο 5 – Ρώσικος χορός (Τρεπάκ)

Βίντεο 6 – Mirlitons (για τα αμυγδαλωτά)

Βίντεο 7 – Το βαλς των λουλουδιών

Βίντεο 8 – Ο χορός της ζαχαρένιας νεράιδας

Κάνε κλικ στην εικόνα για να δεις πώς να παίξεις την μουσική της Ζαχαρένιας Νεράιδας στο πιάνο.

Κάνε κλικ στην εικόνα για να δεις πώς να παίξεις την μουσική της Ζαχαρένιας Νεράιδας στο μεταλλόφωνο.

Βίντεο 9 – H ορχήστρα

Ακούμε το έργο βλέποντας την ορχήστρα και τα μουσικά όργανα που παίζουν και οδηγούν τους χορευτές.

Ο Τσαϊκόφσκυ

Μάθετε περισσότερα για τον συνθέτη και το έργο του.

Λίγα λόγια για τον συνθέτη

Η τσελέστα

Ένα χρόνο πριν την παρουσίαση του Καρυοθραύστη ο Τσαϊκόφσκι, επιστρέφοντας από ένα ταξίδι, βρέθηκε στο Παρίσι. Εκεί άκουσε για πρώτη φορά ένα μουσικό όργανο που έμοιαζε λίγο με πιάνο, αλλά και με μεταλλόφωνο. Εντυπωσιάστηκε και ήταν σίγουρος πως είναι ο ήχος που ήθελε για το μουσικό θέμα της Ζαχαρένιας Νεράιδας. Μάλιστα φρόντισε να κρατήσει κρυφή την ανακάλυψή του από τους σύγχρονους συνθέτες της πατρίδας του, ώστε να πρωτοτυπήσει στην παράσταση του Καρυοθραύστη!

Το μουσικό αυτό όργανο λέγεται τσελέστα (celesta) και εξωτερικά μοιάζει με όρθιο πιάνο.
Ο μηχανισμός, όμως, είναι λίγο διαφορετικός: κάθε πλήκτρο αντί να καταλήξει σε ένα σφυράκι που χτυπά τις χορδές, όπως στο πιάνο, αντιστοιχεί σε μια μεταλλική ράβδο, διαφορετική σε μήκος για κάθε νότα.

Μπορούμε να πούμε πως η τσελέστα μοιάζει με ένα πληκτροφόρο μεταλλόφωνο;
Δείτε πώς λειτουργεί ο μηχανισμός του και παρακολουθείστε ένα εκπαιδευτικό βίντεο που έφτιαξε η συναδέλφος Ευτυχία Τσεσμελή.

Δραστηριότητες και εκπαιδευτικό υλικό

Σταυρόλεξο online

Κάνε κλικ εδώ για να λύσεις το σταυρόλεξο του Καρυοθραύστη.

Σταυρόλεξο για εκτύπωση – PDF

Κάνε κλικ εδώ για να κατεβάσεις το σταυρόλεξο σε αρχείο PDF.

Ζωγράφισε

Ήρθε η ώρα να φτιάξεις τη δική σου φιγούρα! Σε ποια ιστορία πρωταγωνιστεί; Είναι χορευτής ή χορεύτρια; Τι φοράει; Είναι μόνος του/μόνη της ή συνοδεύεται και από άλλους χορευτές; Κλείσε τα μάτια σου, φαντάσου, πάρε χρώματα και ξεκίνα!

Μπορείς να κατεβάσεις εδώ την κουρτίνα σε αρχείο PDF για εκτύπωση.

Ποιος χορός ακούγεται;

Κάνε κλικ εδώ και αντιστοίχισε τα αποσπάσματα με τη μουσική σκηνή του έργου (από την Νίκη Πισπίνη).

Ένα ψηφιακό βιβλίο

Διάβασε εδώ την ιστορία της Κλάρας και του Καρυοθραύστη (από την Άννα Καρανικόλα).

Η Ζαχαρένια Νεράιδα με ρυθμική συνοδεία

Τέταρτα, όγδοα και παύσεις! Παρακολουθήστε το παρακάτω βίντε και συνοδεύστε ρυθμικά τη μουσική όπως δείχνουν οι καρτέλες.

Δείτε το βίντεο εδώ

Glass Harp

Ο χορός της Ζαχαρένιας νεράιδας γοητεύει και προκαλεί συνεχώς τους μουσικούς για καινούριες εκτελέσεις. Εδώ ακούμε τη  μελωδία από Glass Harp, ή αλλιώς  κρυστάλλινα ποτήρια! Πρόκειται για μια όμορφη μεταγραφή, πιστή στον αρχικό ήχο και χαρακτήρα του κομματιού.

Χριστουγεννιάτικα τραγούδια